6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve merkez üssü Kahramanmaraş olan depremin üzerinden tam 1 yıl geçti. Maraş’ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen depremde binlerce insan hayatını kaybederken birçok insandan halen daha haber alınmadı. Depremin yıl dönümünde kayıp kişiler konusuna açıklık getiren bazı hukukçular bulunamayan kişilerin bugünden itibaren ölmüş kabul edileceklerini ifade ettiler.
Asrın felaketi olarak adlandırılan Kahramanmaraş depremlerinde, 11 kentteki toplam 13.5 milyon kişi doğrudan etkilendi.
Yakınları, enkaz altında kaldığını düşündükleri kişilerin cenazelerine ulaşmayı beklese de çok sayıda kişinin cesedine ulaşılamadı. Yakınlarının cansız bedenine ulaşamayan kişilerin büyük çoğunluğu öldüklerini kabullense de kimileri bir gün çıkıp gelecek umuduyla bekliyordu. Ancak depremin üzerinden bir yıl geçmesine rağmen halen daha kayıplarına kavuşamayan aileler için Türk Medeni Kanunun “Gaiplik” ilkesine göre bu kişilerin ölmüş sayılabilip sayılamayacağı merak edilen konular arasında yer alıyor.
Türk Medeni Kanunun 32 – 35 maddelerinde düzenlenen “Gaiplik ” kavramına açıklık getiren Elazığ Barosu Avukatlarından Sadin Koç, gaiplik kavramına şu şekilde tanımladı:
” Türk Medeni Kanunun 32 – 35 maddelerinde düzenlenen Gaiplik ;Ölüm tehlikesi içerisinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandır haber alınamayan bir kişinin ölümü hakkında “KUVVETLİ OLASILIK” var ise hakları bu kişinin ölümüne bağlı olan kişilerce Örneğin; Mirasçıları, vasiyet alacaklısı, sınırlı ayni hak sahibi ve vasiyeti yerine getirme görevlisi, belirli koşullarda Türk Medeni Kanunun 588. maddesi gereği Hazine, gaiplik isteminde bulunulacak kişinin alacaklıları ya da vasisi, hayat sigortası lehtarı, askerlik şubesi, savcılık da gaiplik isteminde bulunabilir. Kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolmuş olması durumunda, ölüm neticesini doğurabilecek bir olay yaşamış olması ve sonrasında kendisinden haber alınamıyor olması gerekir. Örnek olarak bir teknenin batması (Ya da kişinin ikamet ettiği binanın deprem anında yıkılması) ve daha sonrasında kişiden haber alınamaması durumunda ölüm tehlikesi içinde kaybolması halinde 1 yıldır haber alınamaması nedeniyle hakkında gaiplik kararı alınabilir. Burada ölümün mutlak olma durumu varsa kişi gaip olmayacak, ölüm karinesi ile direkt ölü kabul edilecektir. Gaiplik için ölüme muhtemel gözle bakılacak bir durum olmalıdır. Gaipliği istenilen kişi ilan süresi dolmadan ortaya çıkar, kendisinden haber alınır ya da hayatta olduğuna dair belirtiye rastlanırsa veya öldüğü tarih tespit edilirse gaiplik istemi düşer. ” ifadelerinde bulundu.
GAİPLİK İSTEMİNDE NASIL BULUNULABİLİR?
Dava, hakkında gaiplik başvurusu yapılacak kişinin son yerleşim yerindeki Nöbetçi Sulh Hukuk Mahkemesinde hasımsız olarak açılır. Dava Açma Süresi ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl; son haber alınma tarihinin üzerinden ise beş yıl geçmesi gerekir.Bu sürelerin geçmesinin arkasından ilgililer tarafından mahkemeye başvurulması gerekir, gaiplik kararı talep edilmezse kendiliğinden oluşmaz. Mahkeme, gaipliği istenilen kişinin hayatta olup olmadığı hususunda biz kısım inceleme ve ilanlar yapar. Örneğin kişinin ölüm tehlikesinin vuku bulduğu veya en son haber alındığı tarihten sonra; Adına banka hesabı açılıp açılmadığı, mevcut hesabında herhangi bir hareketlilik olup olmadığı( Para çekme, kredi çekme v.b.)Gaipliği istenilen kişinin telefon hattı v.b. abonelik edinip edinmediği araştırılır. Bu tarihler arasında seçim yapılmış ise oy kullanıp kullanmadığı gibi hususları araştırır. Yine Mahkeme, gaiplik talebinde bunulan kişi hakkında bilgisi olanların Mahkemeye bilgi vermesi için ilan yapar. (En az iki ilan yapılmalıdır. Bu ilanlar arasında en az 6 ay zaman olması gerekir. İlan sayısı ve süresi Mahkemece çoğaltılıp uzatılabilir.)
GAİPLİK DAVASININ SONUÇLARI?
Mahkemenin yaptığı ilandan sonuç alınamazsa, Mahkemenin yaptığı araştırmada gaipliği istenilen kişinin hayatta olduğuna dair herhangi bir bulgunun tespit edilememesi halinde gaiplik kararı verilen kimsenin kişiliği hukuken sona erer.
Gaiplik kararı, geriye yürür. Yani gaipliği istenilen kişinin son haber alındığı veya ölüm tehlikesinin bulunduğu tarihten itibaren hüküm ifade eder.
Kişinin ölmediği ispat edilinceye dek gaiplik kararı hüküm ifade eder.
Nüfus kayıtlarına ölü olarak geçmez, gaipliğine karar verildiği şeklinde geçer.
Evlilik kendiliğinden sona ermez. Eş, gaiplik davası ile birlikte evliliğin sona erdirilmesini istemeli ya da Ayrıca Aile Mahkemesine açacağı evliliğin feshi davası açmalıdır.
Kararın kesinleşmesine müteakip gaipliğine karar verilen kişinin mirası mirasçılarına geçer. Gaipliğine karar verilenin mirasının geçişi Türk Medeni Kanununun 584.maddesi ile 588. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Gaiplik kararının kesinleşmesiyle birlikte gaibin mirasının mirasçılara geçebilmesi mirasçıların güvence (teminat) göstermesi gerekir. Güvence istenmesinin amacı, hakkında gaiplik kararı verilen kişinin resmen ölmemiş olması ihtimalidir.
Bu güvence, ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda beş yıl (Miras mallarının teslimi tarihinden başlayarak), uzun zamandan beri haber alınamama durumunda on beş yıl (Son haber alma tarihinden başlayarak) ve her halde en çok gaibin yüz yaşına varmasına kadar geçecek süre için gösterilir.
HABER: FUNDA CANPOLAT
