YENİ TEKNOLOJİ CEVHERİ(NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ)
Değerli okurlar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, geçen yıl temmuz ayı başında Kazakistan’da Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile bir araya gelmiş ve bir dizi yüksek teknoloji uygulamasında kullanılan metallerin geliştirilmesi konusunda Çin ile işbirliği kararı almıştı. Dünyanın tek alanda bulunan en büyük ikinci NTE(Nadir Toprak Elementleri) rezervine sahip olan Türkiye, bu alanda ciddi bir teknoloji birikimi bulunan Çin ile Türkiye arasında yapılan anlaşma (“Doğal Kaynaklar ve Madencı̇lı̇k Alanlarında İşbı̇rlı̇ğı̇ne İlı̇şkı̇n Mutabakat Zaptı”), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile Çinli mevkidaşı Wang Guanghua tarafından 16.10.2024 günü imzalandı. Anlaşmanın imzalanmasını takiben Bakan Bayraktar, “Madenciliğin her alanında iş birliğimizi ilerletmeyi, özellikle kritik mineraller konusunda Türkiye’de birlikte çalışmayı hedefliyoruz.” Diye açıkladı. Ancak anlaşmanın neleri kapsadığı malesef bilinmiyor…!
EK listede açıklanan NTE; birçok yüksek teknolojili cihazın önemli bir bileşeni olup, özellikle cep telefonları, sabit diskler, monitörler, lazerler, radar ve sonar sistemleri, fiber optikten uydu haberleşmesine, akıllı füzelerden yakıt hücrelerine kadar elektrikli ve hibrit otomobiller de dahil olmak üzere 200’den fazla üründe kullanılıyor. Diğer yandan bu elementler savunma sanayinde de önemli bir yer tutuyor. Önemi ki, NTE işlemeden satıldığında 1 birim kazanıyorsanız bunu işleyerek ara ürün haline getirdiğinizde 10 kat, uç ürün haline getirdiğiniz takdirde ise 100 kat daha değerli hale getirilmesindedir.
Türkiye, Eskişehir yakınlarındaki Beylikova’da tek bir alanda dünyanın en büyük ikinci nadir toprak mineralleri içeren 694 milyon tonluk rezervin 2022 yılında MTA tarafından keşfedildiği ve hammaddeleri işlemek için bir zenginleştirme tesisi kurmaya hazır olduğunu duyurdu. Çin yayın organı Global Times gazetesi de o dönemde bu bulgunun Çin ve Türkiye’nin işbirliği yapması için bir fırsat yarattığını yazmıştı. Çünkü, dünyada Çin’in 800 milyon tonluk rezervinin ardından ikinci en büyük rezervin Türkiye’de olduğu bildirildi. Ayrıca; birçok alanda kullanılan NTE’nin rafine edilmesinde Çinli üreticiler, Türkiye’nin Gümrük Birliği üyeliğinden yararlanarak, Avrupa’daki pazar paylarını artırmaya çalışıyorlar ki, hali hazırda BYD ve Chery Automobile Co Ltd. ile ülkemizde fabrika yatırımları için müzakereler yürütüyor.
ABD Jeolojik Araştırması’na göre, ABD’ye ithal edilen tüm NTE’nin yüzde 78’i Çin menşeli. İstatistikler Çin’in NTE rezervlerinin küresel rezervlerin yaklaşık yüzde 37’sini oluşturduğunu gösteriyor. Türkiye’deki keşfin öncesinde Vietnam yüzde 18.33, Brezilya yüzde 17.5 ve Rusya yüzde 17.5 küresel rezerve sahip olup dünyanın toplam nadir toprak rafine ürünlerinin yüzde 80’inden fazlasını ise Çin üretiyor.
Günümüz piyasa şartlarında söz konusu cevher yatakları ancak, NTE’lerin kazanılmasına dayanan yöntemlerle işlenebilir. Çünkü, tek tek ayrıldığı vakit çok yüksek katma değerlere sahip elementler (Neodimyum, Praseodimyum, Evropiyum, Samaryum, Disprosyum, Terbiyum, vd.) elde edilebilmekte ve bunlar ileri teknoloji cihazlarında kullanım alanı bulmaktadır. NTE’ler cevherlerinden ayrıldığında hemen her zaman birlikte bulunan ve özellikle nükleer teknolojisinde kullanılan toryum da zorunlu olarak ayrılacak ve depolanacaktır.
NTE, önemine binaen içinde olduğumuz 21. yüzyılda ise Çin’in “nadir elementler” konusundaki etkinliği ve bunları yüksek teknolojide kullanmadaki pozisyonu ABD’nin konumunu tartışılır hale getirmekte olduğundan, Trump’ın ağzından “nadir elementler” kavramı düşmüyor. Türkiye’nin savunma sanayi alanında özellikle yüksek teknolojinin azami ihtiyaç duyduğu “nadir elementler” temini ve kullanımı noktasında Çin-ABD arasındaki “nadir elementler” tartışmasında zaman kaybetmeden pozisyon alması gerekiyor. ABD bu konuda Ukrayna ile yüzde 50 oranına sahip olacak şekilde bir anlaşma yaptı, Danimarka’nın özerk bölgesi olan ve küresel nadir toprak yataklarının yaklaşık yüzde 10 olan kaynaklarına sahip Grönland’ın Çin’in kontrolüne geçmesini önlemek için,
Trump başkanlığa oturur oturmaz, elektrikli araçlardan füze sistemlerine kadar birçok yüksek teknoloji ürününde kullanılan NTE gibi büyük değer taşıyan madenler bakımından zengin bir bölge olan Danimarka’ya bağlı özerk bölge statüsündeki Grönland’i ABD topraklarına katma niyetini açıkça dile getirmişti. Bunun ABD’nin güvenliği için gerekli olduğunu savunan Trump’a Grönland’daki beş büyük siyasi partinin liderlerinin ortak açıklamasıyla, Trump’a güvenmedikleri cevabını verdiler. Çünkü; ABD’ye katılmamak konusunda yapılan ankette halkın yüzde 85’i Trump’a karşı… Danimarka Başbakanı da Grönland’in satışta olmadığını, geleceğinin yerel halkın kararına bağlı olduğunu ifade etti.
Avrupa’nın, NTE ihtiyacının tamamını Çin’den yapıyor olması ABD’nin tepkisine neden olmakta. Çünkü, Böylesine bir bağımlılık hem jeopolitik gerginlikler oluşturuyor hem de ABD ve Avrupa’nın yeni nesil enerji kaynaklarına geçmek için gerekli teknolojileri üretme kabiliyetini sıkıntıya sokmasından endişe ediliyor. Bu nedenle,
Trump’ın sık sık vurgu yaptığı üzere Çinli şirketler de uzun bir süredir Grönland’ın kapısını zorluyor. AB’de bu durumun farkında olduğu için Kasım 2023’te Grönland ile “Stratejik Mineraller” ortaklığı için anlaşma imzaladı. Netice itibariyle Trump, Grönland’ı satın alamasa bile buranın minerallerinde söz sahibi olacak adımları da atmaktan geri kalmayacaktır.
Ayrıca, ABD ile Ukrayna arasındaki maden anlaşmasının temelinde de “nadir elementler” temini hususu var. ABD ilk adım olarak, Ukrayna’nın devlete ait mineral kaynaklarından elde edilen gelirin yüzde 50’sinin ortak bir fona aktarılmasını öngören bir anlaşma yapmış durumdadır. Günümüz iç ve dış ortamdaki kargaşa dikkate alındığında, el altından iktidar ile ABD arasında bu konu görüşülüyor mu? bilemiyoruz…!
Günümüzde NTE rezervlerin büyüklüğü açısından En Büyük NTE Üreten İlk 11 Ülke sırasıyla Çin, ABD, Avustralya, Myanmar, Tayland, Vietnam, Hindistan, Rusya, Madagaskar, Brezilya ve Grönland şeklindedir.
Değerli okurlar, yukarıda önemini açıklamaya çalıştığım ve ülkemizde de mevcut olan NTE konusunda Çin ile yapılan anlaşmadan (ki, koşullar ve içeriğini bilmiyoruz..!) beklentimiz teknoloji transferi şeklinde olmasıdır. Bu konuda AKP iktidarının tüm madenlerimiz için uyguladığı politikalar dikkate alındığında açıkçası çok ümitli değilim. Umarım yanılırım. Aksi durumda ülkemiz enerji kaynaklarında olduğu gibi hammadde olarak elden çıkarılması sağlanacağından ekonomik katkısının olmaması sonucu doğacaktır. DOĞRU PARTİ olarak önerimiz tüm madenlerimizin kamu eliyle çıkarılması ve işletilmesidir. Bizden uyarması…
News
